تقطیر جز به جز روشی است برای جداسازی یک مخلوط به اجزای سازنده آن. در این روش شیمیایی ترکیبات بر اساس نقطه جوششان تبخیر شده و در ستون تقطیر بالا می روند.

تئوری روش ساده برای جدایش ترکیباتی استفاده می شود که اختلاف نقطه جوش بالایی دارند. اگر دو ماده در محلول نقاط جوش 40 و 50 درجه سلسیوس داشته باشند با روش تقطیر ساده نمی توان آن ها را جدا نمود. در این مورد از روش تقطیر جز به جز استفاده می شود.

دو ماده A و B را فرض کنید که نقطه جوش ماده A کمتر باشد. در نقاط جوششان، بخار حاوی مخلوطی از هر دو ماده (بیشتر A چون نقطه جوش کمتری دارد) به کندانسور رفته و خنک می گردد و وارد محفظه جمع کننده قطرات می شود. این قطرات حاوی مقدار بیشتری ماده A و مقداری ماده B می باشد. برای حذف مایع B از ظرف یک بار دیگر عمل تقطیر انجام گرفته و در نهایت ماده خالص A به دست می آید.
تقطیر جز به جز به صورت مجموعه ای از تقطیر های ساده و متوالی انجام می گیرد اما به جای داشتن چندین کندانسور و مخزن جمع کننده قطرات، تبخیر و چگالش همگی در یک ستون انجام می گیرد. ستون تقطیر حاوی لوله های بلند و سطوحی است که همه مراحل تبخیر و چگالش در طول آن انجام می گیرد. در تقطیر جز به جز، بخار در ستون بالا و بالا می رود در هر مرحله کندانسه ها در سینی جمع شده و مجدد تبخیر می شوند و باز بالاتر می روند و کندانسه تشکیل می شود. این تبخیر و کندانس تا بالای ستون ادامه پیدا می کند تا بخار خالص تری به دست آید. بیشتر بودن سطح ستون تقطیر عمل جدایش را بهتر و آرام تر انجام می دهد.
از مهم ترین کاربردهای تقطیر، تقطیر نفت خام و به دست آوردن انواع مختلف سوخت ها از جمله گازوییل، نفت سفید، بنزین و سوخت های دیزلی و... می باشد.

این جزوه خلاصه شده و ترجمه چند فصل از کتاب Distillation operation اثر H.Z krister می باشد و توسط امید فدوی ترجمه شده و دارای سرفصلهای زیر است :

فصل اول : آزمایشهای عملیاتی برج

فصل دوم : آماده سازی برج

فصل سوم : راه اندازی و بستن برجهای تقطیر

فصل چهارم : مشکلات عملیات